Update juli 2020. Op 1 juli heeft de overheid onderstaande uitzondering in artikel 7.23d van het Arbobesluit geschrapt. Dat betekent dat heftrucks met werkbakken niet meer zijn toegestaan voor het werken op hoogte. Als argument voert de overheid eigenlijk maar één reden aan: dat er ‘een ruime beschikbaarheid is van werkbakken die bevestigd zijn aan heftwerktuigen voorzien van een typekeur voor het gebruik van vervoer van personen’. Met andere woorden: hoogwerkers genoeg in Nederland.
Inspectie SZW heeft vorig jaar 2.459 slachtoffers van ernstige arbeidsongevallen geregistreerd. In 16 procent van de gevallen gaat het om mensen die van een hoogte zijn gevallen, bijvoorbeeld van de vorken van een heftruck. Vaker dan gemiddeld eindigen deze ongevallen met dodelijke afloop. Daarom legt Tom van Blom nog eens uit hoe u met behulp van een heftruck wel veilig op hoogte kunt werken.
De cijfers komen uit het recente rapport ‘Staat van ernstige arbeidsongevallen’ van Inspectie SZW. Daarin wordt een ongeval toegelicht waarbij een persoon in een magazijn van vier meter hoogte naar beneden is gevallen met de dood als afloop. Het gaat om een zzp’er die door een collega-zzp’er is ingehuurd om in het magazijn een afzuiginstallatie te monteren.
Deze collega-zzp’er – de opdrachtnemer in dit geval – heeft aan het bedrijf laten weten dat voor de montageklus een hoogwerker is vereist. Hij heeft gevraagd of deze voorhanden is of op kosten van het bedrijf gehuurd kan worden. Het bedrijf antwoordde dat een hoogwerker niet nodig was. In het magazijn was een heftruck met containerbak aanwezig. Die werd door iedereen in het bedrijf al vijftien jaar gebruikt om op hoogte te werken.
Bovenop het slachtoffer
De beide zzp’ers besloten ook op deze manier te werken. Ze gebruikten een materiaalcontainer die op de vorken van een heftruck was geplaatst. Het slachtoffer nam plaats in de materiaalcontainer, die hij zelf met kettingen aan de heftruck had vastgemaakt. De collega die de klus heeft aangenomen, kroop achter het stuur van de heftruck. Hij heeft de constructie niet gecontroleerd,ook niet of de materiaalcontainer op juiste wijze was gezekerd. Dat bleek niet het geval te zijn. Tijdens de klus is de materiaalcontainer daarom gekanteld, waarbij het slachtoffer eruit is gevallen. Bovendien is de materiaalcontainer van de vorken gevallen, vermoedelijk bovenop het slachtoffer.
De beide zzp’ers waren niet bekend met het gebruik van heftrucks voor het werken op hoogte. Bij de inschatting van de risico’s lieten ze zich leiden door de wijze waarop anderen datzelfde arbeidsmiddel diezelfde ochtend nog hadden gebruikt. Ze zijn vooraf niet geïnstrueerd over het gebruik van de heftruck. De gebruikershandleiding waarin staat dat de heftruck nooit mag worden gebruikt voor het heffen van personen, was niet voorhanden. Wel heeft de opdrachtnemer een VCA-cursus gevolgd waarin aandacht is besteed aan de veiligheidsaspecten van heftrucks, maar dat bleek helaas niet voldoende te zijn.
Goedgekeurde hoogwerkbak
Mag een heftruck dan helemaal niet worden ingezet om op hoogte te werken? Jawel, maar alleen met een goedgekeurde hoogwerkbak. Zo’n werkbak bestaat uit een stalen bak of kooi met een hekwerk tot een hoogte van 1,1 meter. De werkbak moet over de vorken worden geschoven en - op deugdelijke wijze - aan het vorkenbord worden geborgd. Een goed werkende noodsignaalfunctie is verplicht. Volgens het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) mag de werkbak plus inhoud samen niet zwaarder zijn dan de helft van de maximale belasting van de heftruck in de meest ongunstige stand.
Belangrijk is dat de heftruckbestuurder op zijn stoel moet blijven zitten als de bak geheven is. Hij mag de truck in geheven toestand wel manoeuvreren met een maximale snelheid van 2,5 kilometer per uur, maar geen grotere afstanden afleggen. Als de werkbak op een andere locatie nodig is, moet die eerst omlaag worden gebracht voordat de truck mag rijden. Daarnaast is belangrijk dat de chauffeur goed kan communiceren met de aangelijnde collega in de hoogwerkbak. Eventueel beschikken ze daarvoor over doeltreffende communicatiemiddelen, denk aan portofoons of telefoons.
Niet langer dan vier uur
Belangrijk te vermelden is dat een heftruck met hoogwerkbak alleen mag worden gebruikt voor incidentele werkzaamheden. In het Arbobesluit wordt gesproken over werkzaamheden die hooguit enkele keren per jaar plaatsvinden en niet langer dan vier uur duren op locaties die niet op een andere manier te bereiken zijn. Met andere woorden: een heftruck met hoogwerkbak mag gebruikt worden om een paar keer per jaar kapotte lampen te vervangen. Voor het monteren of demonteren van complete stellingen - als die klus langer duurt dan een dagdeel - kan je beter een hoogwerker inzetten.
Tot slot is het belangrijk dat de chauffeur deskundig is. Hij moet voldoende instructie hebben gekregen voordat hij met de heftruck in combinatie met een hoogwerkbak aan de slag gaat. De Arbowet zegt niet wat verstaan wordt onder ‘voldoende’ instructie. Dat moet het bedrijf zelf invullen. Aan te raden is om dit in de trainingen van heftruckchauffeurs mee te nemen.