Het aantal arbeidsmigranten is de afgelopen jaren flink gegroeid. Een groot deel van hen werkt in de logistiek en vindt het goed toeven in ons land. In de politiek en samenleving groeit echter de weerstand tegen arbeidsmigranten. Tot spijt van Girbien de Bruin, directeur logistiek en industrie van Tempo-Team. “Alleen al vanwege de vergrijzing hebben we arbeidsmigranten nodig als aanvulling op ons arbeidspotentieel.”
Op dinsdag 10 september heeft de Adviesraad Migratie een adviesrapport over arbeidsmigratie overhandigd aan minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De raad adviseert de minister om bij het maken van beleid niet alleen rekening te houden met de economische belangen, maar ook met de maatschappelijke en ecologische gevolgen. De adviesraad praat in dit verband over de kwaliteit van het leven en over brede welvaart.
Feiten en cijfers
Waar praten we over? Allereerst een overzicht van wat feiten en cijfers die zijn verzameld door Tempo-Team. In 2022 hebben 1,23 miljoen buitenlanders werk gevonden in Nederland, waarvan 0,98 miljoen arbeidsmigranten en 0,25 miljoen kennismigranten. Met name de groei van het aantal arbeidsmigranten is opvallend. Ten opzichte van 2018 telt Nederland nu 300.000 meer arbeidsmigranten, een groei van 43 procent in vier jaar tijd.
Opvallend: minder dan de helft van de arbeidsmigranten is in dienst van een uitzendbureau. Circa 53 procent is direct in dienst van het bedrijf waar ze werken. Vaak zijn dat de wat grotere bedrijven met 250 of meer medewerkers. In het midden- en kleinbedrijf zijn nauwelijks arbeidsmigranten werkzaam. Negen van de tien bedrijven heeft zelfs geen enkele medewerker uit het buitenland in dienst.
Meeste in logistiek
De meeste arbeidsmigranten die wel in dienst van uitzendbureaus zijn, werken in de logistiek (37 procent). De tuinbouw (21 procent), voedingsindustrie (18 procent) en metaalindustrie (8 procent) staan op plaats twee, drie en vier. De meeste arbeidsmigranten in de logistiek komen uit Oost-Europa (54 procent), terwijl 29 procent afkomstig is uit andere Europese landen.
Uit onderzoek van het Kenniscentrum Arbeidsmigranten blijkt dat zeven van de tien migranten tevreden is over het leven in Nederland, met name over het salaris en de arbeidsvoorwaarden (49 procent), werkomstandigheden (43 procent), baankansen (41 procent) en leefklimaat (41 procent). Zes van de tien migranten wil dan ook graag in Nederland blijven. Als arbeidsmigranten negatief oordelen, doen ze dat het vaakst over woonomstandigheden. Als die niet verbetert, dreigt Nederland minder aantrekkelijk te worden voor arbeidsmigranten.
Vaker slachtoffer
De inzet van arbeidsmigranten is voor veel bedrijven een antwoord op het personeelstekort, maar heeft ook een keerzijde. Uit cijfers van de Nederlandse Arbeidsinspectie blijkt namelijk dat arbeidsmigranten een veel grotere kans op bedrijfsongevallen hebben dan Nederlanders: 37 ongevallen per 100.000 arbeidsmigranten tegenover 26 ongevallen per 100.000 Nederlandse werknemers. Ze zijn significant vaker slachtoffer van een ernstig ongeval, bijvoorbeeld als ze bekneld raken of in contact komen met bewegende delen van machines zoals heftrucks.
De Arbeidsinspectie zoekt de oorzaak in taal- en cultuurverschillen, waardoor arbeidsmigranten instructies en waarschuwingen niet goed begrijpen. Eerder al schreef BLOM Opleidingen over het belang van veiligheidsinstructies in de juiste taal en het gebruik van foto’s en pictogrammen die iedereen begrijpt. Een andere verklaring is dat arbeidsmigranten minder snel (durven te) klagen over onveilige werkomstandigheden, waardoor bedrijven minder snel maatregelen nemen om de veiligheid te verbeteren.
Draagvlak neemt af
De problemen met huisvesting van arbeidsmigranten zorgen ervoor dat in de samenleving het draagvlak voor arbeidsmigranten afneemt. Dat geldt ook voor de logistieke hotspots, stelt Girbien de Bruin, directeur logistiek en industrie van Tempo-Team. “Mensen vinden het vervelend als ze in hun achtertuin uitkijken op een groot logistiek centrum. Het liefst zien ze in hun buurt ook geen grote huisvestingslocatie voor arbeidsmigranten.”
Gemeenten gaan verschillend daarmee om. Een aantal heeft oog voor de economische belangen en zoekt naar manieren om de arbeidsmigranten goed te huisvesten. “Daarnaast moeten we oplossingen vinden voor de excessen van arbeidsmigratie. Denk aan dakloze, zwervende migranten die uit hun huisvesting zijn gezet door malafide uitzenders. Maar denk ook aan de verslavingsproblematiek. Die problemen zitten vooraan in het blikveld van de maatschappij.”
Arbeidsmigranten blijven nodig
De Bruin is van mening dat we in de logistiek niet zonder arbeidsmigranten kunnen. “Kijk naar het belang van de logistiek voor de Nederlandse én Europese economie. Natuurlijk is Nederland een doorvoerhaven voor goederen die we van elders invoeren. Maar ook de hightechsector en de kenniseconomie in Nederland kan alleen floreren dankzij goede logistieke processen. Een goede supply chain en grip op de logistieke operatie is gigantisch belangrijk voor de samenleving.”
Investeringen in automatisering, robotisering en andere technologieën kan helpen om de behoefte aan arbeidsmigranten terug te dringen. Daarnaast zijn goede werkinstructies in de eigen taal nodig om arbeidsmigranten veilig te kunnen laten werken. Maar arbeidsmigranten blijven nodig. “Alleen al vanwege de vergrijzing hebben we migranten nodig als aanvulling op ons arbeidspotentieel. Natuurlijk, robotisering gaat een beetje helpen. Maar we hebben allebei nodig, zowel arbeidsmigranten als slimme technologieën.”